Ελληνόγλωσση εκπαίδευση παιδιών νεομεταναστών/στριών στη Γερμανία: αντιλήψεις και στρατηγικές των γονέων
Αντώνης Κωνσταντινίδης, Σταυρούλα Αντωνοπούλου, Αναστασία Ροθώνη, Δημήτρης Κουτσογιάννης
Η διδασκαλία της ελληνικής εκτός Ελλάδος έχει απασχολήσει την έρευνα και τον επιστημονικό προβληματισμό σε διάφορα επίπεδα. Ιδιαίτερη βαρύτητα δίνεται, για παράδειγμα, στην ανάπτυξη μαθησιακού υλικού (Χατζηδάκη, 2016· Damanakis et al., 2014), σε ζητήματα εκπαιδευτικής πολιτικής (Δαμανάκης κ.ά., 2012), καθώς και στην επιμόρφωση των εκπαιδευτικών (Aravossitas & Oikonomakou, 2018). Ωστόσο, έξω από αυτόν τον ενδιαφέροντα προβληματισμό μένουν πτυχές που χρήζουν περαιτέρω διερεύνησης, όπως είναι οι στρατηγικές των γονέων όσον αφορά το είδος της ελληνόγλωσσης εκπαίδευσης που θα ήθελαν να λαμβάνουν τα παιδιά τους. Οι στρατηγικές αυτές επηρεάζουν σημαντικά το είδος των ελληνόγλωσσων πρακτικών στις οποίες συμμετέχει το παιδί, κατά συνέπεια το είδος και το εύρος της χρήσης της ελληνικής γλώσσας. Η παρούσα ανακοίνωση επιχειρεί να εστιάσει ακριβώς σε αυτό, συνομιλώντας με τη διεθνή έρευνα στον χώρο της οικογενειακής γλωσσικής πολιτικής (King, 2016· Schwartz & Verschik, 2013· Spolsky, 2004) και των γονεϊκών στρατηγικών (Yemini et al., 2019) σε διασπορικό πλαίσιο (Hirsch & Lee, 2018· King & Lanza, 2018).
Τα δεδομένα προκύπτουν από μια εν εξελίξει έρευνα με οικογένειες Ελλήνων νεομεταναστών σε Αυστραλία και Γερμανία. Στην παρούσα εργασία θα αξιοποιηθούν δεδομένα από τις συνεντεύξεις 15 γονέων που ζουν στη Γερμανία. Παρουσιάζονται οι αντιλήψεις τους σχετικά με την ανάγκη διατήρησης της ελληνικής γλώσσας από τα παιδιά τους και οι στρατηγικές που εφαρμόζουν για την ελληνόγλωσση εκπαίδευσή τους. Οι στρατηγικές αυτές ανιχνεύονται μέσα από τη συμμετοχή των παιδιών σε τυπικές και άτυπες πρακτικές γραμματισμού στην ελληνική γλώσσα, όπως: παρακολούθηση μαθημάτων σε ελληνικό σχολείο, ιδιαίτερα μαθήματα, χρήση γλωσσών στο σπίτι. Η ανάλυση των δεδομένων θα γίνει με την αξιοποίηση εργαλείων από τον χώρο της κριτικής κοινωνιογλωσσολογικής παράδοσης (Blommaert, 2010· Scollon & Scollon, 2004) και της οικογενειακής γλωσσικής πολιτικής (King et al., 2008).
Από την ανάλυση προκύπτει μια σύνθετη πραγματικότητα, καθώς το είδος και το εύρος των ελληνόγλωσσων πρακτικών στις οποίες συμμετέχουν τα παιδιά συνιστά συνάρτηση ενδο- και εξω-οικογενειακών παραγόντων. Ως σημαντικοί ενδο-οικογενειακοί παράγοντες εντοπίζονται, μεταξύ άλλων, η ταυτότητα των γονέων, οι αντιλήψεις τους για τη σχολική επιτυχία των παιδιών και τη θέση της ελληνικής στα γλωσσικά τους ρεπερτόρια, καθώς και η στάση των παιδιών απέναντι στην ελληνική γλώσσα. Στους εξω-οικογενειακούς παράγοντες συγκαταλέγονται το σχολικό και εξωσχολικό curriculum των παιδιών, το οποίο επηρεάζει τη διαθεσιμότητα ελεύθερου χρόνου για άλλες δραστηριότητες, και η παρουσία ή απουσία θεσμικού πλαισίου για την παροχή ελληνόγλωσσης εκπαίδευσης στην εκάστοτε περιοχή.
Τα πορίσματα της έρευνας αναδεικνύουν ότι μια σύγχρονη προσέγγιση της ελληνόγλωσσης εκπαίδευσης στο εξωτερικό οφείλει να αντιμετωπίζει με ιδιαίτερη προσοχή τις πρακτικές και στρατηγικές των γονέων στη σημερινή πολυσύνθετη παγκόσμια πραγματικότητα.
Βιβλιογραφία
Aravossitas, T. & Oikonomakou, M. (2018). Professional Development of Heritage Language Instructors: Profiles, Needs, and Course Evaluation. In Trifonas, P. & Aravossitas, T. (Eds) Handbook of research and practice in Heritage Language Education. Switzerland: Springer.
Blommaert, J. (2010). The sociolinguistics of globalization. Cambridge & New York: Cambridge University Press.
Chatzidaki, Α. (2019). Greek Schools in Germany as a “Safe Haven”; Teachers’ Perspectives on New Migration and Community Language Schools. In: Panagiotopoulou, J., Rosen, L., Kirsch, C., Chatzidaki, A (Eds.) “New” Migration of Families from Greece to Europe and Canada. Wiesbaden: Springer VS.
Damanakis, Μ. (2012). Educational policy during economic crisis – The case of the Greek-language Education Abroad. Hellenic Studies 20 (2), 135-157.
Δαμανάκης, Μ., Κωνσταντινίδης, Α. & Τάμης, Α. (επιμ.) (2014). Νέα μετανάστευση από και προς την Ελλάδα. Ρέθυμνο: Πανεπιστήμιο Κρήτης.
Hirsch, T. & Lee, J., S. (2018). Understanding the complexities of transnational family language policy. Journal of Multilingual and Multicultural Development 39, 1-13.
King, K. (2016). Language policy, multilingual encounters, and transnational families. In Special Issue edited by E. Lanza & Li Wei: “Multilingual encounters in transcultural families”. Journal of Multilingual and Multicultural Development 37 (7), 726–733.
King, K., A., Fogle, L. & Logan-Terry, A. (2008). Family Language Policy. Language and Linguistics Compass 2 (5), 907-922.
King, K., A. & Lanza, E. (2018). Ideology, agency, and imagination in multilingual families: An introduction. International Journal of Bilingualism 23 (3), 717-723.
Scollon, R. & Scollon, S. (2004). Nexus analysis: Discourse and the emerging internet. London: Routledge.
Schwartz, M., & Verschik, A. (2013). Successful family language policy: Parents, children and educators in interaction education. Dordrecht: Springer Science & Business Media.
Spolsky, B. (2004). Language policy. Cambridge, UK: Cambridge University Press.
Yemini, M., Maxwell, C. & Mizrachi, M. (2019). How does mobility shape parental strategies – a case of the Israeli global middle class and their ‘immobile’ peers in Tel Aviv. Globalisation, Societies and Education 17 (3), 324-338.
